Metabolizm każdego człowieka zależy od wielu czynników – jego wieku, płci, genów, aktywności. Szybki metabolizm kojarzymy z utratą tkanki tłuszczowej i łatwością w zachowaniu szczupłej sylwetki. Czy jednak można go przyśpieszyć?

Czym jest metabolizm?

Metabolizm to całokształt procesów, które pozwalają na pozyskanie energii oraz wzrost i namnażanie komórek w organizmie. Minimalną liczbę kalorii, koniecznych do podtrzymania funkcji życiowych, nazywa się podstawowym metabolizmem lub podstawową przemianą materii (PPM). Każda dodatkowa aktywność, fizyczna lub intelektualna, ale także stany takie jako choroby czy stres, zwiększają zapotrzebowanie energetyczne. Całkowita przemiana materii (CPM) jest więc sumą dziennych wydatków energii. 

Od czego zależy tempo metabolizmu?

To, jak szybki jest metabolizm, zależy przede wszystkim od zapotrzebowania ciała na energię. Różne rodzaje komórek potrzebują różnej ilości energii do funkcjonowania. Mięśnie zużywają więcej kalorii niż tkanka tłuszczowa, im bardziej więcej jesteśmy umięśnieni, tym więcej energii i budulca (białka) potrzeba do zachowania kondycji. Z tego powodu mężczyźni mają zazwyczaj większe zapotrzebowanie kaloryczne niż kobiety (więcej mięśni, ale też średnio cięższe kości), tempo metabolizmu spada też wraz ze starzeniem się, gdyż ludzie starsi powoli tracą tkankę mięśniową.

Olbrzymią część energii, bo aż do 25%, zużywa mózg. Na świadomy wysiłek intelektualny przeznaczany jest jednak tylko ułamek tej wartości, nie da się więc schudnąć od samego myślenia. 

Niektóre choroby wpływają na tempo metabolizmu lub zaburzają jego przebieg. Do takich schorzeń należy cukrzyca, fenyloketonuria, zespół metaboliczny czy dna moczanowa. 

Jak przyśpieszyć metabolizm?

Wiele produktów reklamuje się jako specyfiki przyśpieszające metabolizm. Prawda jest jednak taka, że najlepszą metodą na szybszy metabolizm jest aktywność fizyczna, stosowanie zdrowej, adekwatnej do zapotrzebowań diety oraz profilaktyka chorób metabolicznych. 

Ludzie aktywni mają szybszy metabolizm nie tylko dlatego, że potrzebują więcej energii do wykonywania ćwiczeń, ale również ich podstawowa przemiana materii zużywa kalorie na samo potrzymanie życia komórek mięśniowych. Dieta wspomagająca pracę i budowę mięśni, bogata w białko czy kwasy omega-6 może się przyczynić pośrednio do przyśpieszenia metabolizmu. Z tego powodu polecane są również suplementy używane przez sportowców, jak kofeina czy kreatyna. Unikać natomiast należy produktów, które mogą prowadzić do nadciśnienia, chorób krążenia czy cukrzycy typu 2.

Warto podkreślić, że chociaż istnieją substancje, które w niewielkim stopniu przyśpieszają metabolizm, takie jak zielona herbata, efekt jest minimalny w porównaniu do zwykłej, regularnej aktywności fizycznej. W procesach metabolicznych pozyskiwana jest energia, która musi się gdzieś podziać, u zdrowego człowieka niemożliwe jest spalanie setek czy tysięcy kilokalorii, które następnie nie są do niczego wykorzystywane. 

Literatura

1. Timothy W. Rhoads, Rozalyn M. Anderson, Taking the long view on metabolism, Science, 373, 6556, (738-739), (2021).
2. Pontzer i inni, 2021. Daily energy expenditure through the human life course. Science, 373(6556), pp.808-812.